Notities (3)

Vrouwencirkels, ceremonies van het Wiel van het Leven en sacred female power.

In Trouw heeft een aantal maanden geleden een interessant artikel gestaan van Anne-Mareike Wetter. Hierin gaat ze dieper in op vrouwelijkheid en meer specifiek heilige vrouwelijkheid, getriggerd door het verhaal van Dan Brown (de Da Vinci Code). Wat mij aansprak in haar artikel was de term caregivers. Vrouwen in allerlei culturele contexten zien de zorg als een cruciaal aspect in het leven aldus Wetter, en dit is terug te zien in hun rituelen omtrent voedsel: in vrouwelijke religies worden deze getransporteerd naar het terrein van de spiritualiteit.
Een opvallende uitzondering hierop is volgens Wetter de goddess movement (‘ Feminist Spirituality and Goddess Movement’ waarbij ik aanneem dat ze de beweging in Amerika bedoelt), die door verschillende (joodse en christelijke) feministische theologen wordt bekritiseerd. In de goddess movement, aldus Wetter, zijn rituelen die alle stappen in de vrouwelijke levenscyclus vieren, prominent aanwezig. Hierdoor worden vrouwen eenzijdig met hun lichaam en hun voortplantingscapaciteiten geïdentificeerd en dat vinden de betreffende feministische theologen naïef en geromantiseerd.. Ik weet niet wat het feministische is in hun theologie en waar zij staan in hun godsbeleving, of zij een godin eren of dat zij haar afwijzen omdat voor hen de grote univerele kracht god is – maar ik meen dat zij net niet begrijpen waar het om gaat in onze rituelen. Ik heb heel lang geaarzeld om in de pen te klimmen, omdat ik niet wil dat we elkaar om de oren gaan slaan. Toch bleef het aan me knagen en na de eerste cirkel van de Bloedmysterie Cyclus van Rachel Haug moest het er toch uit!

Anne-Mareike Wetter haalt het onderzoek van antropologe Susan Starr Sered aan, die concludeert dat ‘ elementen van vrouwelijkheid die mannen fascineren en die vaak met allerlei taboes verbonden zijn’ (zaken die mannen als bedreigend zien - Lida) – ‘menstruatie, zwangerschap en menopauze’ niet echt veel aandacht krijgen in de rituelen van vrouwen in diverse culturele contexten. In deze rituelen van vrouwen kwam daarentegen juist het zorgaspect naar voren: voedsel en het delen van voedsel en in het verlengde daarvan het zorgdragen voor de gemeenschap. Vrouwen kun je daardoor, aldus Anne-Mareike Wetter veeleer definieren als caregivers (een woord dat ik abusievelijk heb onthouden als caretakers) en niet zozeer als birth givers.

Ofschoon ik enthousiast bn over de term ‘ sociaal moederschap’ zoals zij het noemt, was ik natuurlijk niet klaar met het waardeoordeel dat ons wordt gegeven. En ik geloof ook niet dat het klopt. De feministische theologen begrijpen het mijns inziens niet goed.
In onze rituelen eren wij de Moeder als de schenker van leven, van voedsel, van overvloed. Dat is de overvloed die moeder natuur ons schenkt. Dat is vanzelfsprekend ook de schenking van kinderen, wat voor een gemeenschap belangrijk is voor haar voortbestaan. Wiij eren de Moeder ook in haar gulle gift van onvoorwaardelijke liefde, karuna. Ik kan me zo voorstellen dat in een samenleving waarin de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de gemeenschap uitgangspunt was, vrouwen voor alle aanwezige kinderen zorgden en vrouwen die geen kinderen hadden – vriendinnen, tantes – net zozeer kinderen opvoedden en verzorgden als de moeders. Dit systeem is nu in onze moderne tijd met zijn kerngezinnen ver te zoeken. Nu is een vrouw zonder kinderen ook daadwerkelijk alleen; zij kan kiezen om bijvoorbeeld haar zieke moeder te verzorgen of de familie te voorzien van partijtjes en etentjes bij haar thuis of een andere vorm van mantelzorg, als uiting van haar sociaal moederschap. .In deze tijd waarin er niet langer besef is van en zin voor ‘de gezamenlijke gemeenschap’ is een vrouw alleen en een vrouw zonder kinderen ongeveer een paria. Tenslotte is het baren van kinderen nog steeds een verkapte plicht aan de staat: arbeidskrachten en soldaten. Niet voor niets roept onze mannelijk georienteerde regering de laatste tijd de vrouwen op om op jongere leeftijd te gaan baren. Dat wij daar geen zin in hebben, zint onze politieke leiders helemaal niet.

Wij zetten de vrouw die kinderen baart niet eenzijdig op een voetstuk, wij eren de aarde, de kracht van het leven, en daarmee eren wij het bloed. Wij eren de macht van de baarmoeder.
In dit verband wil ik citeren uit een boekje, meer een brochure ‘ The religion of the Goddess’ (dat ik jaren geleden op een boekenbeurs uit een doos viste) waarin wordt verteld wat die mysterieuze esoterische ceremonies nu precies inhielden (en duidelijk wordt dat ‘ het offeren’ tijdens het matriarchaat niets van doen had met mensen- en/of dierenoffers).
‘ We come now to the esoteric rites of the Goddess, known as the Mysteries’. In deze rituelen kreeg de toegewijde (in dit boekje als ‘ hij’ aangeduid) van de Godin de krachten die uit haar voortkomen. ‘ The first of these powers which I would like to mention is that known als “ the power of the altar” or “ the power of the blood” . De schrijver gaat verder met het noemen van het belang dat in bijna alle godsdiensten aan deze substantie wordt toegekend. De vraag luidt, aldus de schrijver, hoe men aan dat bloed kwam; en op het antwoord is de hele ethiek van die godsdienst gebaseerd.
‘ In matriarchal religion the answer is obvious – it is an answer which does not involve sacrifice, either actual or symbolic; this power is given in a natural way’, en staat bekend als ‘ the power of the altar’: ‘ The altar, in the cult of the Goddess , is the place where the priestess [ …] ‘ gives her potency ‘ in a natural and living way in her monthly courses’ (cursiveringen van mij). (pag. 22).
De eucharistie was van oorsprong ‘de viering van Charis’, zij was mogelijk een Griekse godin of een aparte Gnostische vrouwelijke figuur) en ook hier ging het om ‘ the blood of Charis’.

Het moge duidelijk zijn dat wij niet terugwillen naar een tijd waarin wij niet leven, maar wij leven in een tijd die opnieuw aandacht vraagt en behoefte heeft aan respect voor al wat leven geeft. Alleen in de geest kunnen wij echt niet leven. Dat is precies wat de christelijke en joodse monotheistische godsdienst beoogt met de ontkenning dan wel afzwakking van het belang van het aardse en het lichaam. We eren ons bloed. Wij nemen de macht terug. Wij nemen onze baarmoeders terug.

Lida van de Water

De menstruatie, een cultuurgeschiedenis, Janice Delaney, Mary Jane Lupton, Emily Toth, Kooyker Reeks, 1979
The Religion of the Goddess, Lawrence Durdin-Robertson, Cesara Publications, Eire, 1982